- Bauke Wolters
Het was weer in het nieuws: organisaties als ASML, Aalberts, andere technische bedrijven en Technische Universiteiten doen een oproep om technisch onderwijs gratis te maken. Laat ik beginnen met: ik ben vóór. Maar ik wil wel een paar kanttekeningen maken.
In principe heeft alles een zekere waarde. Waarde is iets wat wij als mensen aan iets toekennen op basis van eigenschappen. Wat is nu de waarde van (technisch) onderwijs, en is dat meer of minder waard dan andere soorten onderwijs (taal, kunst, sport om maar een paar te noemen)? Onderwijs vergroot kennis en dat is geen tastbaar goed. Verkoopbaar is het wel: iemand die veel kennis heeft kan zichzelf met die kennis verkopen. Ik persoonlijk hecht veel waarde aan technisch onderwijs. Logisch: ik ben techneut met een bijzondere, gevraagde en daardoor waardevolle opleiding: HTS-E met als specialisatie hoogspanning.
Maar de waarde van iets wat je gratis weggeeft daalt. Kijk maar in uw kast: daar hangen zelden de weggevertjes van de beurzen en seminars, maar wel de zaken waarvoor u geld heeft uitgegeven, al is het maar weinig. Dat souvenir van een paar cent uit een ver land staat al jaren op uw kast, terwijl het eigenlijk een amateuristisch gemaakt nutteloos voorwerp is.
Dat geldt ook voor onderwijs; als je zonder drempel iedereen maar met mooie beloftes (baanzekerheid, salaris en zo) binnenhaalt en vervolgens blijkt de opleiding toch niet zo simpel, dan slaagt uiteindelijk maar een gering percentage van de mensen die eraan begonnen zijn. Dat is dan weer niet tevredenstellend voor de beleidsmakers, vervolgens worden de opleidingsnormen naar beneden bijgesteld, en vervolgens daalt de waarde van het diploma want het niveau van de opgedane kennis daalt. Dat zorgt dan weer voor irritatie bij werkgevers en mensen die nog een “ouderwets” diploma hebben, er ontstaan gespecialiseerde opleidingen die wel eisen stellen en geld vragen, en we zijn weer terug bij af.
Daarnaast lijkt het een leuk idee, maar wie zijn de docenten die al die studenten les gaan geven? Naar mijn ervaring kun je op de technische opleidingen de docenten onderverdelen in 3 soorten: de mensen die niet mee kunnen komen in het bedrijfsleven en uiteindelijk in het onderwijs zijn beland; de mensen die in het onderwijs starten maar tot het inzicht komen dat het niet hun roeping is en weggaan; de gepassioneerde échte docenten die het als hun roeping zien om kennis over te dragen. Al deze docenten worden overigens onderbetaald…. De salarissen in de profit-sector liggen veel hoger, dus waarom zou je docent willen worden?
Wat is nu de oplossing? Laagdrempelig is goed, maar voor onderwijs mag naar draagkracht een kleine vergoeding worden gevraagd, eventueel in de vorm van een gelimiteerde studielening. Gelimiteerd, om de (jonge) studenten te beschermen tegen een te hoge schuldenlast. Duidelijkheid is ook een eis: duidelijke eisen aan vooropleiding, duidelijke eisen aan studievoortgang, duidelijke voorlichting (regelmatig herhaald) over de kansen op de arbeidsmarkt. Denk terug aan uw eigen studietijd en geef toe: het beeld dat u toen had over uw toekomst is heel anders dan nu. Ik vind ook dat de bedrijven die nu roepen om gratis technische opleidingen de hand in eigen boezem moeten steken en hun eigen personeel gratis ter beschikking moeten stellen als deeltijddocent. Is dit de oplossing? Ik weet het niet, het vraagstuk is veel complexer dan dat ik in één blog kan beschrijven, laat staan oplossen. Als ik het wel zeker wist zou ik wel Minister van OCW zijn…
Feit is en blijft: onderwijs is een investering in ons aller toekomst. De VOC zei het al: “De cost gaet voor de baet uyt”. En hoe je het ook wendt of keert: het gaat over onze eigen kinderen en kleinkinderen: dat mag toch wel wat kosten?
